رله «Relay» استفاده گسترده ای در صنعت و حتی زندگی روزمره ما دارد! با توجه به نحوه کار رله، که پیش تر به طور کامل توضیح خواهیم داد، یک قطعه «الکترومکانیکی» است.
در ساخت تابلو برق و وسایل الکتریکی، قطعات مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند که هر یک وظایف خاصی را بر عهده دارند. یکی از قطعات پرکاربرد که در ساخت انواع تابلو برق استفاده میشود، رله است.
در این مطلب قصد داریم به مفاهیم و نکات مهمی اشاره کنیم: رله چیست؟ رله چطور کار میکند و چه کاربردی دارد؟ انواع رله را مورد بررسی قرار می‌دهیم و با مزایا و معایب این قطعه الکترومکانیکی آشنا خواهید شد.
رله چیست؟
رله یک قطعه الکترومکانیکی است که وظیفه قطع و وصل کردن جریان را بر عهده دارد و مثل یک کلید در مدار عمل میکند. باز و بسته شدن رله‌ها به واسطه جریان الکتریکی صورت می‌گیرد. رله در ساختار پمپ آب، چراغ‌های تبلیغاتی، تجهیزات حفاظتی و خودروها وجود دارد.
رله چگونه کار میکند؟
انیمیشن زیر نحوه کار رله را به ساده ترین شکل نشان میدهد. در ابتدای مقاله اشاره کردیم که رله یک قطعه الکترومکانیکی است و دلیل این موضوع را در این قسمت متوجه خواهید شد.
انواع رله
رله‌ها از لحاظ کاربرد و ساختار به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.
رله حرارتی
این رله‌ها از دو فلز غیرهمجنس تشکیل شده‌اند که داخل یک سیم حامل جریان قرار دارند. زمانی که جریان الکتریکی در مدار عبور کند، حرارت ایجاد خواهد شد و به همین واسطه، رله خم میشود. زمانی که رله خم شود، فعال خواهد شد و بعد از پایان عملیات، به حالت اولیه خود بازمی‌گردد. رله حرارتی شباهت زیادی با کنتاکتور دارد؛ چرا که از دو بخش قدرت و فرمان تشکیل شده است.
رله مغناطیسی
رله‌های مغناطیسی از لحاظ کاربرد و ساختار با فیوز شباهت داشته و وظیفه محافظت از مدار در برابر اتصال کوتاه را بر عهده دارند. در چنین شرایطی فیوز می‌سوزد اما رله مغناطیسی می‌تواند جریان برق را قطع کند. زمانی که جریان مدار رو به افزایش باشد، رله با ایجاد میدان الکترومغناطیسی، اهرم را به سمت خود می‌کشد و این عملیات سبب قطع جریان میشود. در نهایت با کاهش میدان الکترومغناطیسی ایجادشده، اهرم نیز به حالت اولیه باز می‌گردد.
رله کنترل فاز
رله کنترل فاز از ایجاد اختلال در مدار جلوگیری میکند. این رله برای برق سه‌فاز دارای سه ورودی، یک تیغه باز و یک تیغه بسته است.
رله جهت‌یاب
در شرایطی که بخشی از مدار دچار اختلال و مشکل شود، رله جهت‌یاب بخشِ دارای مشکل را از دیگر بخش‌‌ها جدا میکند. کاربرد اصلی این رله‌ها تشخیص نیرو و توان در مدار است.
رله جامد
این نوع رله‌ها طول عمر بیشتری دارند و در مدارهایی با کلیدزنی زیاد استفاده می‌شوند. رله جامد فاقد بخشهای مکانیکی است و عملیات کلیدزنی درون آن انجام میشود.
رله زمانی
از این رله نیز در جهت قطع و وصل کردن جریان مدار استفاده میشود.
رله سنجشی
رله سنجشی برای سنجش میزان حساسیت کاربرد دارد. زمانی که جریان مختل شود، این رله واکنش نشان خواهد داد.
اجزای تشکیل‌دهنده رله
بخشهای مختلف تشکیل‌دهنده رله عبارتند از:
آهنربا
یک فلز که با قرارگیری در میدان الکتریکی خاصیت مغناطیسی پیدا میکند.
کنتاکت
کنتاکت مواد رسانایی بوده که به پایانه رله متصل است.
تیغه در حال حرکت
یک تیغه فلزی که وظیفه پرداختن به دستورات کنتاکت را بر عهده دارد و مدار را باز و بسته میکند.
فنر ارتجاعی
این فنر به تیغه متحرک متصل میشود و به این واسطه حرکت را روان‌تر خواهد کرد. وجود فنر ارتجاعی در رله الزامی نیست.
قالب
اجزای تشکیل‌دهنده رله درون قالب قرار می‌گیرند. جنس این قالب پلاستیکی است و از اجزای رله محافظت میکند.
یوغ
خاصیت آهنربایی پیدا میکند و وظیفه جذب تیغه متحرک را بر عهده دارد.
کاربرد رله
همان‌طور که گفتیم، کاربرد اصلی رله قطع و وصل کردن جریان مدار است و مانند یک کلید عمل میکند. رله‌ها از مدار محافظت می‌کنند و به عنوان یک محافظ مورد استفاده قرار می‌گیرند. رله در دستگاه‌های برقی مختلف حکم یک کنترل‌کننده دارد. به علاوه یکی دیگر از کاربردهای رله استفاده به عنوان کنترلر خاص است. همچنین رله‌ها توان خروجی را افزایش می‌دهند.
رله در کجا استفاده میشود؟
رله‌ها در وسایل مختلفی وجود دارند که به عنوان نمونه‌های شاخص می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- پمپ آب
- چراغ تبلیغاتی
- پکیج و شوفاژ
- فیوز الکتریکی
- تابلوهای برقی
- ماشین لباسشویی
- ماشین ظرفشویی
- یخچال
مزایا و معایب رله
در ادامه به بررسی مزایا و معایب رله می‌پردازیم.
مزایا
- قابلیت تحمل چند آمپر
- خودکار بودن
- محافظت از مدار
معایب
- سرعت عملکرد نسبتا پایین
- نیازمند حداقل میزان ولتاژ برای عملکرد و فعالیت
- امکان بروز انفجار و آتشسوزی در محیط‌‌های دارای گاز به واسطه ایجاد جرقه
تفاوت رله و کنتاکتور چیست؟
در ادامه به بررسی تفاوت‌های اصلی کنتاکتور و رله می پردازیم:
- طول عمر رله بیشتر از کنتاکتور است
- کنتاکتور دارای سه فاز و رله دارای یک فاز است
- نویزپذیری کنتاکتور بیشتر از رله است
- رله نسبت به کنتاکتور حجم کمتری دارد
- ایجاد صدا در رله کمتر از کنتاکتور است
- تیغه‌های رله بر خلاف کنتاکتور قابل‌ارتقا نیستند
- ابعاد رله کوچکتر از کنتاکتور است
- کاربرد اصلی رله در مدار فرمان است اما کنتاکتورها بیشتر در مدار قدرت مورد استفاده قرار می‌گیرند
تفاوت رله و کلید چیست؟
رله و کلید شباهت زیادی با یکدیگر دارند اما تنها تفاوت اصلی آنها در امکان کنترل از راه دور است. درواقع رله یک کلید هوشمند به حساب می‌آید که می‌توان آن را از راه دور نیز کنترل کرد؛ در نتیجه امکان جداسازی دو منبع ولتاژ مختلف در یک سیستم به صورت مجزا وجود دارد.
خرید انواع رله
در این مطلب به بررسی ساختار و کاربرهای رله پرداختیم و همچنین به شما گفتیم که تفاوت‌های آن با کلید و کنتاکتور چیست. همچنین مزایا و معایب و انواع رله را نیز مورد بررسی قرار دادیم. در صورت تمایل به خرید انواع رله و دیگر محصولات برند توازن صنعت می‌توانید به فروشگاه ما مراجعه کرده و مدل مورد نظرتان را بر اساس نوع مدار و سطح نیاز خود خریداری کنید.